Mexicaanse Hond juli 2022

Last Updated on 8 juli 2022, 10:28 by

De democratie, als maatschappelijk ordeningsprincipe, is wereldwijd op de terugtocht: in- en extern belegerd, meedogenloos afgeslacht, (in ons land) ernstig aangevreten door ‘betonrot’ zoals PvdA-senator en coryfee Herman Tjeenk Willink in 2021, scherp analyseerde.

Al veel langer gaven klokkenluiders in binnen- en buitenland indringende signalen af over de talloos vele gevaren die de democratie bedreigen. Herlezing van ‘bloedrode vlaggen’ over de kwetsbaarheid van de democratie (‘Duister continent’, Mark Mazower, 1998) en over de verlokkingen van het autoritarisme/totalitarisme (‘De schemering van de democratie’, Anne Applebaum, 2020), stemt telkens weer een maatje somberder.

“De leugen regeert”, liet de toenmalige koningin Beatrix zich in 1999 ontvallen in gesprek met het Genootschap van Hoofdredacteuren. Het kwam in de openbaarheid doordat NRC Handelsblad besloot de geldende ijzeren geheimhoudingsafspraak met de vorst(in) aan zijn sociaalliberale laars te lappen. De majesteit doelde, werd gezegd, op de afbladdering en kwalitatieve verloedering van de vaderlandse journalistiek.

De ‘regerende leugen’ verwerd de laatste jaren in ijltempo tot vaak kwaadsappige complottheorieën die niet zelden uit Amerika komen overwaaien. In dat land zijn nu de parlementaire hoorzittingen gaande over de staatsgreeppoging onder aanstichting en regie van de toenmalige president. Het levert, evenals indertijd de Watergate-verhoren, schokkende en diep verontrustende inkijken in de antidemocratische politieke cultuur die met name de eertijds eerbiedwaardige Grand Old Party (Republikeinen) de laatste jaren in een wurgende greep houdt.

Hier bij ons, in de Tweede Kamer, houden de traditionele (centrumrechts; centrumlinks) partijen de rijen nog gesloten (?) voor zulke complotteurs en stokebranden. Maar ze kunnen de volksvertegenwoordiging niet vrijwaren van partijen en Kamerleden die dergelijke theorieën fanatiek aanhangen en met goesting uitventen. Ze slaagden er evenmin in de wellevende omgangsvormen en het daarbij horende geciviliseerde, hoffelijke taalgebruik in de Kamer te borgen. Vanuit de blauwe tulpvormige Kamerzetels bereiken het publiek dan ook onverholen bedreigingen als ‘Uw tijd komt nog. Er komen tribunalen’.

De stand van de penduleslinger is in deze epoche rampzalig voor de democratie en de moeizaam, met zweet, bloed, tranen en levens bevochten vrijheden. In de Verenigde Staten worden ze op last van het hoogste rechtscollege (rechts-conservatieve opperrechters) stuksgewijs ontmanteld en gesloopt. Bij ons is die neergang Godzijdank nog te kwalificeren als ‘naderend onheil’? Maar de beroepsvorsers en -uitbeners van de geopolitieke realiteit zijn er niet gerust op.

“Democratieën (worden) steeds meer een bedreigde diersoort. Als je naar de cijfers kijkt, moet je constateren dat de meerderheid van alle landen niet democratisch is. Dat zijn autoritair geregeerde landen”, zei hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk in tweegesprek met zijn collega emeritus hoogleraar internationale organisaties Joris Voorhoeve, die zijn analyse deelde, in HP/De Tijd (02-05-22).

Een maand later in hetzelfde blad, liet hoogleraar geneeskunde Marcel Levi in tweegesprek met zijn collega Jan Rotmans (duurzaamheid en transitie) weten: “Een democratie is fantastisch, maar voor een jaar zou een dictatuur geen gek idee zijn. Zodat er even wat beslissingen kunnen worden genomen. Maar niet langer dan een jaar en nooit meer dan één keer. (-)” Rotmans was het “helemaal eens” met collega Levi. “Ik pleit zelfs voor een wat langere periode. Niet te lang, maar misschien vier jaar.”

De man “ergert zich namelijk mateloos aan altijd weer die compromissen. (-) Er is hier overal wel een stuurgroep, klankbordgroep of regiegroep voor. En dat zijn allemaal remmende instituties. Wij hebben heel veel remmers van beroep in Nederland, die voor elke radicale verandering gaan liggen.
(-)”

Nederland, en kennelijk ook de democratische gezindheid bij velen, gaat kapot aan een (querulante) “bezwaarcultuur” terwijl zijn ‘volksaard’ ooit prestatiegericht was. Levi denkt in dit verband aan “de Deltawerken. Ik durf te zeggen dat als wij de beslissing nu hadden moeten nemen, we geen Afsluitdijk en geen Flevopolder hadden gehad. Dan was er een milieueffectrapportage geweest en zestien groepen die ergens tegen waren. Zoals de meerkoet die gered moet worden.”

Tot slot: het was (weer) een bijzondere Veteranendag met de cravate-uitreiking op de Hofvijver. ‘Je wordt ouder papa’, zong onze rocker Peter Koelewijn in 1977. Maar papa wordt ook sentimenteler. Uw columnist hield het namelijk nauwelijks droog, – evenals het weer trouwens -, tijdens de ceremonies van deze Veteranendag. Met name bij de ‘cravate-aanhechting’ door de koning aan de vaandels en de opsomming van de heldendaden die onlosmakelijk aan het toegekende vaandellint verbonden zijn en blijven.

Nog is de democratie, de vrijheid, niet helemaal verloren, zolang wij deze helden hebben en in ere houden!