‘Burgers keken stilzwijgend toe hoe hun Joodse buren werden afgevoerd’

Jongeren beseffen terdege hoeveel ultieme offers hun vrijheid heeft gekost

De Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam kende ook dit jaar een massale opkomst waaronder heel veel jongeren. De meesten met en ter ondersteuning van hun trotse maar broze (over)grootouders. Jongelui die er vaak op welbespraakte wijze blijk van geven terdege te beseffen hoeveel bloed, zweet, tranen en ultieme offers hun vrijheid gekost heeft.

Jonge burgers in onze vrije, open samenleving die zich ervan bewust zijn dat opa en oma die nu hun steun behoeven, hebben bijgedragen aan die vrijheid die zo vanzelfsprekend lijkt.

Wat kunnen we leren van de geschiedenis

Dieuwertje Blok, televisiepresentatrice en actrice (65), hield de toespraak op de Dam. Zij sprak over haar moeder die als 17-jarige moest onderduiken. Een levenslustig Amsterdams meisje dat door de oorlog “Joods” werd en gereduceerd “tot dat ene facet van de veelzijdige diamant die zij was, die ieder mens is. Ieder mens, ieder kind, heeft een naam, een gezicht, een eigen geschiedenis, een eigen verhaal. Maar hoe makkelijk brengen we zelf nog altijd mensen terug tot één deel van hun verhaal. (-) Wat kunnen we leren van de geschiedenis, hoe doen we het zelf? Daar sta ik bij stil en niet alleen op 4 mei.” In de Nieuwe Kerk hield schrijver Marcel Möring zijn gehoor een spiegel voor. In Assen, in oktober 1942, en elders in Nederland keek men zwijgend en werkloos toe hoe Joden, buren, wijkgenoten, “al dan niet met geweld, uit hun huizen werden gehaald. (-) Het is niemand ontgaan wat er aan de hand is. Toch is het stil. Niemand die naar buiten loopt, zich voor de deur van zijn buren posteert en zegt: „Blijf van ze af.” In Coevorden wel. Een plaatselijke winkelier schreeuwt de hele boel bij elkaar: dat het een schande is dat mensen uit hun huis worden gehaald. Maar hij is een uitzondering.”

Wanneer werden ze reptielen, ratten, kakkerlakken

Möring stelt ongemakkelijke vragen. Wanneer was het moment daar waarop de voor onze ogen hardhandig afgevoerde buren “onze niet buren niet meer zijn. (-) Wanneer werden (ze) reptielen, ratten, kakkerlakken? “Hoe kon het dat we uit onze huizen werden gehaald onder de ogen en in het stilzwijgen van onze buren? (-) Het is onmogelijk om meer dan honderdduizend mensen uit hun huizen te halen en af te voeren zonder een systeem waarin mensen de gezichten van hun buren niet meer zien als die van hun medemens.” Als we geen poging doen om antwoorden te vinden op al die vragen, ze steeds opnieuw te stellen en te beantwoorden dan “zullen we zwijgen als er geschreeuwd wordt.”

Kransleggingen namens de ACOM

Aan de Nationale Herdenking op de Dam gaan elk jaar weer de traditionele herdenkingen in den lande vooraf. En elk jaar melden zich weer nieuwkomers die een herdenking organiseren uit respect en waardering voor “de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties daarna”.

Traditioneel is de herdenking in Den Helder bij het monument ‘Voor Hen Die Vielen’ voor de gevallenen van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij. Stefan Hop, de algemeen secretaris/onderhandelaar van de ACOM legde een krans bij het monument.

Bij de herdenking op De Waalsdorpervlakte gaf Regio West acte de présence in naam van de ACOM. Regiovoorzitter Mustafa Bal legde er de ACOM-krans bij het herdenkingsmonument. “Hier brachten vele landgenoten het offer van hun leven voor uw vrijheid. Betreed deze plaats met gepaste eerbied.”